Een tafel, drie mannen, één passie: ecologisch bermbeheer. Aangeschoven zijn BovensteBeste Bermbeheerder 2022 Jaap Mekel, Joop Verburg van de Natuurvereniging Zuidwolde en Nico Velthuis, werkvoorbereider groen van de gemeente. Zij zijn in De Wolden de ervaringsdeskundigen: ruim 40% van alle bermen in de gemeente wordt al ecologisch beheerd.

Even in het kort…: wat is dat ook alweer, ecologisch bermbeheer?
‘Als je als gemeente ecologisch bermen beheert, beheer je met groot respect voor het evenwicht in de natuur.
Maaien is kapotmaken van een leefomgeving – en die schade willen we beperken. We kijken, we maken keuzes en pas dan maaien we. In delen, met een scherp oog voor dieren en planten. Het maaisel laten we even liggen. Zo kunnen insecten wegkruipen en zaden narijpen. Daarna voeren we het maaisel af, met alle voedingsstoffen, zodat de grond verarmt: veel planten die hier thuishoren, voelen zich prettig op schrale grond. En het werkt: in De Wolden zijn steeds meer soorten wilde inheemse planten thuis in onze bermen.’

Dat klinkt als heel bewust, maar ook heel intensief beheren. Waarom kiest De Wolden hiervoor?
‘We moeten komen met een antwoord op stikstof, op verzuring en verstening – en op het verdwijnen van steeds meer soorten planten en dieren.’ ‘In de Zuidwoldiger Vlindertuin’, zegt Joop Verburg, ‘tel ik nu op een mooie dag 25 vlinders. Enkele jaren geleden waren dat er 250. En van de 21 vlindersoorten van toen zijn er nog maar veertien over. Daar maak ik me grote zorgen over.’ ‘De natuur is een systeem, een ecosysteem, waarin alles haarfijn op elkaar is afgestemd. Planten hebben insecten nodig voor bestuiving; vlinders, bijen en andere insecten hebben planten nodig als waardplanten – planten waar ze hun eitjes op leggen en hun voedsel vinden. En elke soort heeft precies zijn eigen waardplant, zijn eigen voedselplant. Die planten moet je dus niet overal afmaaien, want dan verdwijnen voedsel en eitjes. Ook daarom maaien we in delen. Met ecologisch bermbeheer proberen we de natuur weer ruimte te geven en het evenwicht daarin te herstellen. Ook natuurlijke vijanden horen bij dit evenwicht, bijvoorbeeld om de eikenprocessierups te bestrijden. Ecologisch beheer leidt tot meer planten, tot meer natuurlijke vijanden van deze rups en dus tot minder eikenprocessierupsen. Dat is de gedachte.’

De gemeente heeft al 25 jaar ervaring met ecologisch groenbeheer…
‘Precies! Al in 1995 zijn de eerste plannen gemaakt voor het ecologisch aanleggen en beheren van parkbermen in de nieuwe wijk Middelveen in Zuidwolde.’ ‘Ik ben’, vertelt Jaap Mekel, ‘na de aanleg als externe deskundige ook de beheerder geworden. Ik kijk, ik overleg en leg uit en ik maai met beleid. Een voorbeeld? Ik behoud hoog gras rond een groep braamstruiken, zodat dwergmuizen altijd een veilige plek kunnen vinden. En wanneer ik een jaar later dit gedeelte wél maai, laat ik een andere plek ongemoeid.’ ‘In 2010 zijn we begonnen met de aanleg van het Vlinderommetje, ook in Zuidwolde. Ook daar is steeds het beheer gedaan vanuit het principe van ecologisch groenbeheer.’

Dan is de stap naar het ecologisch beheer van bermen een logische stap.
‘Én een heel interessante, want er zijn zoveel bermen in de gemeente… Al die kleine strookjes grond vormen samen een groot gebied met alle ruimte voor ecologisch beheer. Natuurlijk zijn niet alle bermen geschikt. Soms zijn ze te smal, te donker tegen een boswal of te dicht bij intensief bemeste grond. Soms ook moeten we veiligheid voor laten gaan: bij een drukke kruising houden we de bermen veilig strak gemaaid.
We beheren nu 44% van de bermen in De Wolden ecologisch. Daar beginnen we mee:
deze bermen zijn geschikt, hier richten we ons eerst op.’

Een ecologisch beheerde berm is geen strakke grasberm…
‘Dat klopt!’, benadrukt Nico Velthuis, ‘en we begrijpen, dat mensen daaraan moeten wennen. ‘Je vergeet de helft te maaien’, horen we dan, ‘dit is zo’n wilde bende…’ Daarom gaan we graag met de inwoners van De Wolden in gesprek. We luisteren en we zoeken naar balans in belangen: van de inwoners van de gemeente, van aanwonenden, van de natuur.’ ‘En we leggen we uit waarom we doen wat we doen. Dat deze ‘wilde bende’ juist een heel doordacht stukje natuur is, dat we heel zorgvuldig helpen in evenwicht te blijven. En waarom dat zó belangrijk is; waarom het zó noodzakelijk is om ecologisch te beheren en met elkaar anders te gaan denken over wat ‘mooi’ is.
Vaak maken we de bermen nog mooier met ecologisch beheer. Dankzij het verschralend beheer krijgen echte Drentse soorten in die schrale grond meer kans en zien we bermen met zandblauwtjes, met muizenoor en koekoeksbloem, margriet en boterbloem en smalle weegbree. Dat is een feest!’

Al dat goede beheerwerk wordt gezien én beloond. Jaap Mekel is door de Vlinderstichting in 2022 immers verkozen tot BovensteBeste Bermbeheerder van Nederland. Proficiat, Jaap!
‘Op die prijs zijn we sámen trots! Het geeft aan, dat we in De Wolden op de goede weg zijn en dat onze samenwerking werkt. Met het ecologisch beheren van bermen, maar ook met het doorgeven van onze kennis: aan inwoners van De Wolden, aan medewerkers van de gemeente. Zo zorgen we voor draagvlak en begrip voor deze wijze van bermbeheer. Zo doen we wat we kunnen. En mogen we, als we toch ecologisch BovensteBest bezig zijn, nog één hartenkreet toevoegen?’

Natuurlijk!
‘Wat wij in bermen doen, kan ook in elke tuin in De Wolden. Haal tegels eruit, plant biologisch gekweekte vlinderplanten, bijenplanten en inheemse bloeiende struiken. En ontdek dan zomaar ineens vlinders in uw tuin, bijen en roodborstjes… De natuur? Dat zijn wij allemaal!